Zarówno Conductus funebris Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego, jak i kantata Laß, Fürstin, laß noch einen Strahl BWV 198 Johanna Sebastiana Bacha to muzyka żałobna, jednak wykonywana w odmiennych obrządkach. Okoliczności powstania wyjątkowego cyklu czterech koncertów kościelnych Gorczyckiego prawdopodobnie związane były z pogrzebem króla Augusta II celebrowanym w styczniu 1734 w Krakowie. Oszczędne stosowanie środków techniki koncertującej sprzyja zachowaniu powagi i refleksyjnego nastroju. Natomiast kantata Bacha powstała w 1727 roku na uroczystości żałobne królewskiej małżonki – Christiany Eberhardyny. W przeciwieństwie do męża, który by otrzymać polski tytuł królewski przeszedł na wiarę katolicką, nigdy nie wyrzekła się wyznania luterańskiego. Niektóre części pełnej spokoju, czułości i bólu kompozycji z jej bogatą instrumentacją i wyrafinowanymi środkami muzycznymi Bach wykorzystał ponownie w niezachowanej do dziś w całości Pasji wg św. Marka.
Niebiańska muzyka towarzyszyła jednak rodzinie elektorów saskich nie tylko w obliczu śmierci, ale służyła także celebracji życia. Drugą część koncertu wypełni brzmienie uroczystej kantaty Tönet, ihr Pauken! Erschallet, Trompeten! BWV 214, którą Johann Sebastian napisał w 1733 roku dla uczczenia urodzin Marii Józefy, królowej Polski, żony Augusta III Sasa. Już od pierwszych dźwięków słusznie może się ona słuchaczom kojarzyć z okresem bożonarodzeniowym. Bach bowiem, zadowolony z efektu, zaadaptował znaczną część tej muzyki na potrzeby słynnego Weihnachtsoratorium, oczywiście ze zmienionym tekstem. Jednak niektóre związki słowno-muzyczne są obecne tylko w oryginalnej wersji utworu. Wystarczy wsłuchać się w niezwykle uroczysty pierwszy chór (utrzymany nieprzypadkowo w rytmie poloneza), gdzie – podążając za tekstem – kompozytor kolejno wprowadza kotły, trąbki i smyczki. Zabieg może oczywisty, ale jakże efektowny! I w końcu obecny w tekście śpiew zilustrowany imitacyjnymi wejściami kolejnych głosów – hołd dla wspaniałych tradycji polifonicznej muzyki wokalnej, których źródła sięgają poprzedniej epoki.
Marta Dziewanowska-Pachowska
PROGRAM
Grzegorz Gerwazy Gorczycki – Conductus funebris
Subvenite Sancti Dei
Libera me Domine
In paradisum
Salve Regina
Johann Sebastian Bach – Kantata Laß, Fürstin, laß noch einen Strahl BWV 198
Chór: Laß, Fürstin, laß noch einen Strahl
Recytatyw (sopran): Dein Sachsen, dein bestürztes Meißen
Aria (sopran): Verstummt, verstummt, ihr holden Saiten! Recytatyw (alt): Der Glocken bebendes Getön
Aria (alt): Wie starb die Heldin so vergnügt!
Recytatyw (tenor): Ihr Leben ließ die Kunst zu sterben
Chór: An dir, du Fürbild großer Frauen
Aria (tenor): Der Ewigkeit saphirnes Haus
Recytatyw, Arioso & Recytatyw (bas): Was Wunder ists? Du bist es wert Chór: Doch, Königin! du stirbest nicht
— PRZERWA —
Johann Sebastian Bach – Kantata Tönet, ihr Pauken! Erschallet, Trompeten! BWV 214
Chór: Tönet, ihr Pauken! Erschallet, Trompeten!
Recytatyw (tenor): Heut ist der Tag
Aria (sopran): Blast die wohlgegriffnen Flöten
Recytatyw (sopran): Mein knallendes Metall
Aria (alt): Fromme Musen! meine Glieder
Recytatyw (alt): Unsre Königin im Lande
Aria (bas): Kron und Preis gekrönter Damen
Recytatyw (bas): So dringe in das weite Erdenrund
Chór: Blühet, ihr Linden in Sachsen, wie Zedern
WYKONAWCY
MARTA BOBERSKA SOPRAN
JUSTYNA RAPACZ ALT
SYLWESTER SMULCZYŃSKI TENOR
PAWEŁ MICHALCZUK BAS
ZESPÓŁ WOKALNY POLSKIEJ OPERY KRÓLEWSKIEJ
ZESPÓŁ INSTRUMENTÓW DAWNYCH POLSKIEJ OPERY KRÓLEWSKIEJ CAPELLA REGIA POLONA
JAKUB SZAFRAŃSKI PRZYGOTOWANIE ZESPOŁU WOKALNEGO
ANDRZEJ KOSENDIAK DYRYGENT
Czas trwania koncertu: ok. 1 h 20 min (plus przerwa)
